پرش به محتوا

گل محمدی

خصوصیات گیاه شناسی

از نظر گیاه شناسی، گل محمدی با نام علمی Rosa damascena که یکی از گونه های گل سرخ می باشد، درختچه ای است پرپشت، دارای خارهای ریز، زیاد و فشرده، پهن، قالبی شکل و یکنواخت، گل های آن صورتی تا سرخ رنگ، پرپر و معطر می باشد. گل آذین آن از نوع دیهیم با 12 – 6 گل است. برگ ها مرکب، متناوب و دارای 7 -5 برگچه می باشند. دمبرگ ها با کرک های قهوه ای متمایل به قرمز پوشانده شده اند. رویه برگ ها سبز تیره و سطح زیرین آن ها سبز روشن می باشد. ساقه گل محمدی، خاردار با خارهای قالب مانندی است که اغلب مخلوط با کرک های غده ای است و میوه آن گلابی شکل می باشد. درحال حاضر، کشورهای تولیدکننده گل محمدی در دنیا عبارتند از: بلغارستان، ترکیه، ایران، هند، اوکراین، آمریکا، کانادا، فرانسه، انگلستان و ژاپن. گفتنی است که چهار کشور اول جزو پیشگامان تولید گل محمدی در جهان بوده‌اند. کشت گل محمدی در کشورمان بطور عمده در استان‌های فارس، کرمان، اصفهان و آذربایجان شرقی انجام می‌شود. این استان‌ها به ترتیب مقام‌های اول تا چهارم سطح زیرکشت گل محمدی را در ایران به خود اختصاص داده‌اند.

شرایط کشت

از شاخص ترین صفاتی که در گل محمدی می توان ذکر کرد، بقاء و سازگاری این گیاه به خشکی است. گواه این مسئله گلستان های مختلف در مناطق کاشان، فارس و کرمان که در طول سال فقط 2 تا 3 بار و بعضا ً مناطقی که اصلا آبیاری انجام نمی شود، می باشد. به تجربه ثابت شده در مناطقی که بارندگی از 250 میلی متر بیشتر باشد، کشت دیم آن امکان پذیر است؛ گرچه به طور مسلم کاهش عملکرد اقتصادی در آن مشاهده می شود. این گیاه در هر ارتفاعی قابل كشت بوده و لیكن در مناطق با ارتفاعات بالاتر، گل ها دارای كیفیت اسانس بالاتری می باشند كه این امر ناشی از رفع نیاز سرمایی گیاه می باشد. شوری آب و خاک را تا 6 الی 7 دسی زیمنس بر متر تحمل می کند و در این شوری، گیاه رشد کرده و گلدهی دارد؛ اما قطعا عملكرد مطلوب و اقتصادی در شوری های كمتر مشاهده خواهد شد. لازم به ذکر است گل های گل محمدی به بادهای گرم و خشک حساس بوده و این امر در عملکرد و محصول دهی گیاه اثر منفی خواهد داشت.

شکل 34) گلستان گل محمدی
گلستان گل محمدی

یکی از روش های نوین تکثیر گل محمدی، روش کشت بافت می باشد. از مزایای کشت بافت می توان به تولید انبوه و سریع یک پایه مطلوب، عدم انتقال آلودگی و بیماری ها، سرعت رشد و استقرار بالای گل محمدی اشاره کرد که در کشت این گیاه در اراضی شیب دار این موارد اهمیت زیادی دارد.

شکل 35) کشت بافت گل محمدی
کشت بافت گل محمدی
نیاز آبی گل محمدی حدودا 4000 الی 6000 متر مكعب در سال در هر هكتار بسته به نوع بافت خاک و شرایط تبخیر و تعرق منطقه متفاوت می باشد. هرچند درختچه های گل محمدی به شرایط کم آبی بسیار مقاوم هستند، شرایط نشان می دهد که آبیاری گلستان ها در زمان غنچه دهی و گل دهی در افزایش عملکرد و درصد اسانس آن بسیار مهم است. آبیاری عموما به صورت سطحی و غرقابی انجام می شود؛ ولی آزمایش ها نشان داده، آبیاری قطره ای ضمن 62 درصد صرفه جویی نسبت به روش سطحی، باعث افزایش عملکرد 65 درصدی گل می شود. از نظر نوع خاک، کاشت این گیاه در زمین های نیمه سنگین و دارای بافت متوسط و حتی در کوهپایه های دارای سنگریزه زیاد و سنگلاخی موفق بوده است، ولی بهترین بافت خاک، خاک لومی حاصلخیز و عمیق می باشد. در مناطق کوهپایه ای که در آن ها امکان کشت بسیاری از گیاهان زراعی محدود است، این گیاه می تواند به عنوان یک گیاه راهبردی و اقتصادی مورد توجه قرار گیرد. اختلاف درجه حرارت 4-3 درجه سانتی گراد بین شب و روز برای تشکیل جوانه ی گل بسیار مهم بوده و برای گل انگیزی خواب زمستانه ضروری است.درجه حرارت در حدود 20-15 درجه سانتی گراد برای غنچه دهی الزم است. درجه حرارت زیاد و بادهای گرم و خشک، باعث رسیدن و باز شدن پیش از موعد گل ها و کاهش دوره گل دهی و کم شدن ترکیبات اسانس می شود. سایه اثر خوبی بر گل دهی ندارد. اما در مناطقی که نور مستقیم خورشید شدید است، وجود سایه ضروری است. در مناطقی که گیاهان زیر آفتاب مستقیم قرار دارند، عملکرد اسانس گل نسبت به گیاهانی که تحت شرایط سایه رشد می کنند، کاهش می یابد. با این حال، تجربه نشان داده که این گیاه در مناطق دشت که شدت نور خورشید بالا می باشد، مقاومت خوبی از خود نشان داده است. گلستان های موجود در ارتفاعات و شیب های شمالی در مجموع از نظر کمی و کیفی محصول بهتری تولید می کنند. گل محمدی را می توان در طیف وسیعی از نظر موقعیت ارتفاع کشت و تولید نمود. این درختچه از ارتفاع 850 تا 2300 متر از سطح دریا رشد خوبی داشته و به طور کلی هرچه ارتفاع بیشتر باشد، کیفیت گل و اسانس بالاتر خواهد بود. پس از آماده شدن زمین اقدام به کاشت نهال ها می کنند. در این زمینه توجه به موارد ذیل توصیه می شود: كشت می تواند در اواسط پاییز (بعد از خزان درختان) و یا در اواخر زمستان و قبل از بیدار شدن درختان صورت پذیرد. سربرداری پاجوش های كاشته شده از سطح خاك جهت ایجاد تعادل قسمت های هوایی و زمینی و ریشه دهی بهتر انجام شود. نقشه كاشت با توجه به میزان بارندگی، شیب زمین و وضعیت توپوگرافی تهیه شود. فاصله بین ردیف ها در كشت آبی معموال 2 تا 3 متر و فاصله نهال ها را 1 تا 2 متر در نظر می گیرند، ولی در كشت دیم فواصل با توجه به میزان بارندگی و شیب زمین انتخاب می گردد. حداقل حدود 3 × 2 و حداكثر 5 × 5 در نظر گرفته شود. عمق كاشت و ابعاد گودال ها با توجه به درجه حاصلخیزی خاك به طور متوسط 1×1×1 متر در نظر گرفته شود. چاله های كشت حداقل 6 ماه قبل از كشت ایجاد و توسط كودهای حیوانی آماده سازی شوند. در مناطق بكر و سراشیب ها، حداقل خاك ورزی در منطقه انجام شود. كشت محصول در خطوط عمود بر شیب ها و در خطوط همتراز صورت گیرد.
آفات و بیماری ها
مهمترین بیماری که گلستان ها به آن مبتلا می شوند، سفیدک بوده و بهترین زمان مبارزه با سفیدک در اواخر تابستان و اوایل پاییز می باشد. یکی از آفت های مهم گلستان ها، سوسک سرشاخه خوار رزاسه می باشد. حشره کامل این آفت سوسکی است با طول متوسط 30 میلی متر، به رنگ سیاه با پاهای بلند و شاخک هایی بلندتر از طول بدن. خسارت آفت مربوط به لاروهای آن است که از داخل شاخه های درختان و درختچه های مختلف از جمله گل محمدی تغذیه می کند. تغذیه لارو سبب خشک شدن شاخه ها و ضعف عمومی درختچه شده و به واسطه قطع آوندها، پژمردگی ناگهانی اندام های هوایی دیده می شود.
شکل 36) بیماری سفیدک سطحی گل محمدی
ترکیبات شیمیایی
اسانس گل محمدی از پیچیده ترین فرآورده های معطر است که در آن حدود 500 ترکیب وجود دارد و هنوز بسیاری از ترکیبات آن شناسایی نگردیده است، به همین دلیل رعایت اصول برداشت و استخراج اسانس و گلاب در گل محمدی از اهمیت ویژه ای برخوردار است چرا که در غیر اینصورت بسیاری از ترکیبات ظریف و ارزشمند آن در معرض تخریب قرار می گیرند. عمده ترین ترکیبات اسانس گل محمدی شامل لیمونن (۴/۰-۸/۱۲%)، ۲-فنیل اتیل الکل (۱-۳/۱%)، سیترونلول (۲/۱۶-۸/۵۷%)، ژرانیول (۹/۰-۱/۱۴%)، متیل اوژنول (۵/۰-۵/۲%)، هپتادکان (۸/۰-۳%)، ۱- نونادکان (۱/۲-۵/۷%)، ۹-نونادکان (۹/۱۴-۲/۳۰%)، آیکوزان (۱-۳/۳%)، هنیکوزان (۸/۵-۶/۱۸%)، تریکوزان (۹/۰-۲/۵%) و پنتاکوزان (۳/۰-۱/۲%) هستند (شکل 37).
شکل 37) برخی از ترکیبات مهم Rosa damascene
خواص درمانی و کاربرد

این گیاه از قدیم در طب سنتی برای درمان دردهای روماتیسمی، ناراحتی های خونی و گلودرد استفاده می شده و همچنین برای درمان عارضه های یائسگی، بیماری ها و نارسائی های دستگاه تنفسی، زخم دهان، بی خوابی و افسردگی نیز بسیار مفید می باشد. گلبرگ های آن اثر ملین ملایم دارند و از این رو برای رفع یبوست کودکان، اشخاص مسن و بیماران در دوره نقاهت مصرف می شود. از دیگر خواص دارویی گلبرگ ها، ضد اضطراب، ضد اسپاسم، داروی مسکن، تقویت کلیه، تقویت خون، تنظیم قاعدگی و ضد التهاب است. از گلبرگ ها در تهیه سرکه داروئی به نام سرکه رز نیز استفاده می شود. گلبرگ های خشك آن دارای اثرات بالایی از خواص ضدباكتریایی بوده و طبق منابع جدید دارای اثرات ضدعفونی كننده قوی بر علیه 15 گونه باكتری می باشد و می توان به صورت نوشابه های گرم غنی از مواد آنتی اكسیدانت بصورت جداگانه و یا مخلوط با سایر مواد استفاده شود. همچنین میوه آن حاوی 5/0 تا 7/1 درصد اسید اسکوربیک می باشد.
مهمترین فرآورده های گل محمدی که از این گیاه بدست می آید، شامل: گلاب، اسانس، گلبرگ و غنچه خشک می باشد. گلاب از گذشته تاکنون به دلیل خواص غذایی و دارویی آن در مراسم مذهبی، تهیه انواع شیرینی، شستشوی اماکن مقدس و به علت اثرات آرام بخش و معطر بودنش، در مراسم عزاداری (در فرهنگ ایرانیان) جایگاه ویژه ای داشته است. برای بیماری های قلبی و تقویت اعصاب مفید است. ناراحتی گوارش از جمله معده درد را برطرف می کند. خاصیت آرام بخش دارد و افسردگی، خشم، ترس و اندوه را برطرف می کند. گردش ضعیف خون و ناراحتی های مربوط به قلب چون تپش قلب و فشار خون بالا را درمان می کند. تقویت کننده کبد و کیسه صفراست. ناراحتی تنفسی مانند، آسم سرفه و تب یونجه را برطرف می کند. خاصیت مرطوب کننده و آب رسانی به پوست دارد. مویرگ های آسیب دیده، التهاب های پوستی، قرمزی پوست، اگزما و تبخال را درمان می کند (Boskabady et al., 2011).

شکل 38 ) محصولات تهیه شده از گل محمدی

اشتراک گذاری

WhatsApp
Telegram
Facebook
LinkedIn

مطالب مرتبط

هنوز نظری ندارید ، صدای خود را به زیر اضافه کنید!


افزودن یک دیدگاه

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد.

درباره نیلوفارما

شرکت مجتمع پالایشگاهی گسترش صنعت گیاهان دارویی نیلوفر در سال 1400 با همکاری و مشارکت سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران و هلدینگ دانش بنیان لیدکو در اداره ثبت شرکت های تهران به ثبت رسید .ساختار مدیریتی این مجموعه در تلاش است تا با استفاده از دانش ملی و نخبگان کشور و بستر غنی کشور در زمینه گیاهان دارویی اقدام به تهیه و تولید و پالایش فرآورده های گیاهی جهت عرضه به بازار های داخلی و خارجی نماید .این مجموعه بزرگ با هدف تولید در حوزه محصولات دانش بنیان و صنایع خلاق در راستای تحقق منویات مقام معظم رهبری (مدظله العالی)، ایجاد اشتغال‌زایی پایدار به صورت مستقیم و غیر مستقیم، جلوگیری از خروج ارز و در مجموع حرکت کشور از خام فروشی گیاهان دارویی به سمت محصولات صنایع تبدیلی با ارزش افزوده بیشتر در استان کرمانشاه تاسیس و راه اندازی می گردد و برای 136 نفر به صورت مستقیم و غیر مستقیم ایجاد اشتغال می نماید .

ارتباط باما